poniedziałek, 31 grudnia 2018

SKĄD SIĘ WZIĘŁO "DO SIEGO ROKU"?

Chciałoby się napisać, że pachnie Nowym Rokiem, ale tak naprawdę to pachnie kapustą na bigos, grzybkami i świeżo zaparzoną kawką... Szykujemy się powoli na dzisiejszy wieczór. Za oknem raczej nie świątecznie, bo nie ma śniegu i jest +5 C. Ogólnie atmosfera leniwego oczekiwania... Lubię to, wiec pomyślałam, że pożyczę wszystkim "Do Siego Roku".
Wiele razy zastanawiałam się skąd tak naprawdę to powiedzenie się wzięło. Tłumacząc sobie jego pochodzenie ze staropolszczyzny, znalazłam w końcu kilka wyjaśnień.
"Kalendarz polski" z 1714 roku podaje, iż

zwyczaj ten pochodzi od naszych przodków, "gdy gospodarz, łamiąc opłatek z rodziną swoją i czeladką, życzy każdemu: "Ażeby Bóg dozwolił doczekać Do siego roku" i nawzajem podobne życzenia odbiera."
Twierdzili niektórzy, że jest to dawne wyrażenie słowiańskie: "Do siego", lecz bardziej rozpowszechniona jest legenda o Dosi, krakowskiej mieszczce, białogłowie zacnej, miłosiernej i pracowitej, "nie szkodzącej nikomu, a chętnie, w miarę swej możności, dopomagającej poczciwym bliźnim". Bóg też jej błogosławił, bo doczekała późnego wieku, gdyż żyła więcej niż sto lat, a zawsze zdrowa, wesoła, dobroczynna. Zgasła w Wigilię Bożego Narodzenia. Ludzie długo żałowali Dosi; kto komu dobrze życzył, mówił: "Życzę ci Dosiego roku". To jest żyj tak długo i tak szczęśliwie, jak owa poczciwa Dosia.
Ignacy Potocki źródłosłowu tych życzeń nakazywał szukać w wyrazach "do wszego" czyli wszelkiego roku, to

jest "do lat następnych", co potem zmieniło się w wymawianiu "do wsiego", a nareszcie "do siego roku".
Słownik Wileński Orgelbranda, pod wyrazem Dosi, ia, ie (!), takie daje objaśnienie: "przymiotnik, używający się tylko w następnych wyrażeniach: Dosiego lata, Dosiego roku, które przez jednych uważają się za skrócenia zamiast do wsiego r., wszego (t. j. wszystkiego) lata, roku; przez drugich za przemianę, zamiast do siego (t. j. do tamtego, do przyszłego) lata, roku,
wyprowadzać to od wyrazu "Dosia".
Prof. Łepkowski prowadząc swoje badania na terenie Wielkopolski doszedł, iż "Dodkiem zwie lud arcy starego człowieka we wsi, mianując Dodką, Dodkową i Dośką żonę jego, jeśli równie podeszła wiekiem. Rozumiem więc, iż życzyć sobie Dosiego roku, znaczy toż samo, co pradziadowskich lat".
Wreszcie O. Kolberg, nasz najbardziej znany etnograf i badacz kultury ludowej jeszcze inne wyjaśnienie proponuje: "Życzenie to nie konieczne do długiego ściąga się życia, ale i do
obfitości urodzajów tegorocznych (do syta dosyć). Przynajmniej chłopi w ten sposób życzenie to sobie tłumaczą."
Cóż więc sądzić o tym zagadkowym wyrażeniu? Zdaje się, że odpowiedź jest prosta i właśnie dlatego, że prosta, daleko jej szukać nie trzeba. "Siego" jest drugim przypadkiem dobrze znanego w językach słowiańskich zaimka wskazującego; brzmi on po starosłowiańsku si, a "do siego" znaczy w tym języku - dotąd; nie ulega zatem wątpliwości, że wyrażenie "do siego roku" oznacza życzenie, abyśmy dożyli do tamtego, do przyszłego roku.
Łammy się więc tegorocznym chlebem, życząc sobie: "Do siego roku!"
[Tekst autorstwa zaprzyjaźnionej czytelniczki]
[A ja wam moi drodzy życzę by ten nowy rok przyniósł wam 365 wspaniałych, przepełnionych uśmiechem dni]

[Na koniec roku postanowiłem ulitować się nad rodziną, która w sposób żałosny i nieudolny próbuje zdobyć adres mojego drugiego bloga i podać im jego adres: www.pocalujciemisiawdupezalosniidioci.blog.pl] :-)

12 komentarzy:

  1. No popatrz, popatrz... "Do siego roku" powtarzam a etymologii nie znałem.
    U mnie tańców nie będzie, ale jakąś namiastkę imprezy zorganizuję!
    DO SIEGO ROKU! :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Ja raczej tańczyć też nie będę,a raczej uspokajać moją jamniczkę :-) DO SIEGO ROKU! :-)

      Usuń
  2. :-D ... aż tyle łaskawości i zrozumienia dla wścibskiej rodzinki? Będą Ci stale tam zaglądać; wcale się nie zdziwię, kiedy zaczną Ci... cytryny podrzucać...ND

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Łaskawość była by wtedy gdybym kupił karabin :-)

      Usuń
  3. Nigdy się nie zastanawiałam skąd się wzięło to powiedzenie, fajnie się w końcu dowiedzieć :-) DO SIEGO ROKU WAM ŻYCZĘ! :-)

    OdpowiedzUsuń
  4. Oby był lepszy następny rok, a Polska uratowana od tego nierządu. Obyśmy byli pogodniejsi w tym nowym roku!

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. I ja się podpisuję pod tymi życzeniami. SZCZĘŚLIWEGO NOWEGO ROKU.

      Usuń
  5. gejzer życzliwości bije z Ciebie i tryska jako te fajerwerki, które północ obchodziły przez (dosłownie) pół nocy.
    niech wiatry sprzyjają i rok się trzyma uśmiechu życzliwego zerkając w Twoją stronę.

    OdpowiedzUsuń
  6. Są dwie formy pisowni omawianego wyrażenia: razem i osobno. Dosiego Roku może wskazywać pochodzenia od Dosi, zaś osobno, do siego, ostatniej z hipotez.

    Na rodzinę nie narzekaj - na razie nie masz synowej, więc wszystko przed Tobą ;)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Ale mam w rodzinie osobnika którego chętnie bym zamordował :-) SZCZĘŚLIWEGO NOWEGO ROKU :-)

      Usuń